kuBurcht

Afstudeerproject van Johan van de Ven d.d. 7 juli 2000 aan de Academie voor Architectuur en Stedenbouw in Tilburg

naar hoofdmenuéén niveau terug


the kuBurcht experience

- S T A N L E Y  K U B R I C K -

Het project krijgt met de introductie van Stanley Kubrick als 'kasteelheer' zijn belangrijkste drager toegevoegd. Stanley wordt de spil.
Daarom wil ik graag een algemene toelichting geven op de persoon Stanley en zijn werk.

Legendarische filmregisseur
Filmregisseur Stanley Kubrick is 7 maart 1999 van ons heengegaan. Hij heeft op 70 jarige leeftijd het bijltje erbij neergelegd, net voor de voltooiing van zijn laatste film Eyes Wide Shut, die hij voor 99% heeft kunnen afmaken. Hij laat een lijst indrukwekkende meesterwerken na, die stuk voor stuk geniaal te noemen zijn.

Day of the Fight (documentaire debuut)
Flying Padre
The Seafarers
Fear and Desire (zijn eigenlijke debuut)
Killers Kiss
The Killing
Paths of Glory
Spartacus (zijn eerste mega-productie; 12 miljoen dollar)
Lolita
Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying and love the bomb
2001: A Space Odyssey
A Clockwork Orange
Barry Lyndon
The Shining
Full Metal Jacket
Eyes Wide Shut

Maar zijn ideaalfilm, die al jaren in zijn hoofd speelde, A.I. (kort voor Artificial Intelligence), heeft hij niet meer kunnen maken.

Bekende onbekende
Het eerste dat me opvalt bij het onderzoekje naar de persoon Stanley Kubrick is de waas rond zijn privé situatie. De artikelen in de pers die na zijn plotselinge dood verschenen, hebben allen een zelfde strekking. Er is weinig van de man bekend. Hij gaf nooit interviews en woonde geïsoleerd met zijn gezin in een woning in St. Albans, Hertfordshire nabij Londen. De columnisten weten wel de nodige feiten te produceren over zijn regisseurstatus en zijn films, maar zijn leven blijft sterk onderbelicht omdat er domweg weinig over in de openbaarheid is gekomen. Hij gaf zelden of nooit interviews, dus het weinige dat dan al over hem bekend is is altijd uit derde hand verkregen. Wel kan uit de bestudering van zijn films de nodige informatie over de man zelf verkregen worden. Vooral door zijn eigenzinnige manier van werken en het opeisen van de absolute controle, vanaf het allereerste initiërende moment tot en met de reclamecampagne en distributie van de voltooide film, is op deze manier een aardig beeld te krijgen. Want zijn films spreken boekdelen. Ze zijn vrijwel zonder uitzondering uniek voor de tijd waarin ze gemaakt zijn. Met de steeds terugkerende pessimistische kijk op de wereld, de afstandelijke personage(s)-behandeling en montagewijze, en de sublieme wijze van uitdieping van de thema's. Maar ook de keuze van de thema's zelf. Controversieel, avant la lettre, schokkend, provocerend, en meestal de tijdsgeest ver vooruit.

Critici
Zijn films kregen, mede door zijn insteek van balanceren op de rand van fatsoen, toelaatbaar en vakmanschap, meer dan normale aandacht van de filmcritici. Je kunt eigenlijk beter zeggen dat Stanley Kubrick's films zijn kapotgerecenceerd en -bekritiseerd. Er zijn twee duidelijke kampen ontstaan. De aanhangers van de grote meester prijzen zijn sublieme werk, zijn werkwijze, zijn aanpak de hemel in. En de fervente tegenstanders die hem niet zien als een goede regisseur maar als een perfectionistische techneut die een afstandelijk product maakt dat niet op diepgang kan stoelen (gechargeerd). Wie er nu eigenlijk 'gelijk' heeft is niet belangrijk. Het feit dat hij erin slaagt films te maken die een dergelijke extreme reactie oproepen, tekent de persoon van Stanley Kubrick. De controversiële persoon en de verdeelde wereld rond zijn persoon en werk scheppen een intrigerend uitgangspunt.

Wie is Stanley Kubrick?
Als je artikelen over hem leest en zijn films, komt als eerste het begrip 'controlefreak' bovendrijven. Hij was iemand die geen bemoeienis duldde en altijd zelf de touwtjes stevig in handen wilde houden. Een geobsedeerde behoefte aan controle. Als hij het gevoel had een deel van zijn macht te moeten prijsgeven, werd menig filmproject dan ook om deze reden vroegtijdig afgeblazen. Over zijn film Spartacus (1960) was hij dan ook allerminst tevreden. Hier heeft hij weliswaar zijn technische manier van filmen kunnen inbrengen, maar er was voor hem geen sprake van totale controle over de film. Door die controleobsessie was hij geen makkelijk persoon om mee samen te werken. Zijn ultieme drang naar perfectionisme maakte het nog extra moeilijk. De 'perfectionist' Kubrick dreef zijn acteurs vaak tot wanhoop door zijn eindeloze aantal takes, (soms meer dan 100 voor één shot) in zijn jacht naar dat ene perfecte filmshot. Maar op privé-gebied was hij een kluizenaar. Hij verliet zijn woning in Engeland nauwelijks en liet niets over zijn privé-leven in de openbaarheid komen. Dit staat in schil contrast met zijn vak als filmregisseur waarin hij juist met veel mensen moet kunnen omgaan. Hij moet ze kunnen motiveren, en de instructies kunnen geven hoe hij de scène uitgevoerd wil zien.
Was Kubrick een sublieme filmregisseur of een extreem perfectionistische ambachtsman? Ik houd het bij het eerste. Maar in de wereld van de filmcritici wist hij twee kampen te vormen, die lijnrecht tegenover elkaar staan. De bewonderaars die hem als de meest talentvolle filmmaker ooit betitelen. Daar tegenover staan de sceptici die hem als gevoelloze techneut afschilderen, en hem het verwijt maken door zijn afstandelijke manier van filmen de toeschouwer niet de gelegenheid biedt zich met de hoofdpersoon te kunnen identificeren en sympathie voor hem op te kunnen bouwen.
Maar zonder twijfel was hij een man met een visie, met een visionaire blik. Zijn films getuigen daarvan, 'Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying and love the bomb' (1964) is een ultieme zwarte komedie over de atoombewapening, in een tijd (de koude oorlog) dat de draak steken met een gevoelig onderwerp als dit ongehoord was. '2001: A space odyssey' (1968) een psychedelische film over computers en 'new age' toen deze woorden nog nauwelijks bestonden. 'A clockwork orange' (1971) is een blauwdruk voor wat later 'zinloos geweld' gedoopt zal worden. In 'Barry Lindon' (1975) werd geëxperimenteerd met natuurlijk licht in het meest kunstmatige genre dat de filmwereld kent, de kostuumfilm. Heden ten dage is het gebruik van natuurlijk licht in de filmwereld een geaccepteerd fenomeen. In zijn films weet hij zijn pessimistische kijk op de wereld telkenmale bijna dwingend vast te leggen. Wellicht is 'Dr. Strangelove' daar wel het meest zwartgallige voorbeeld van.

Controversieel
Stanley nam onder geen beding plaats in een vliegtuig. Heeft dit te maken met de hunker naar totale controle? Kon hij, om het maar drastisch voor te stellen, de veiligheid van zijn leven niet toevertrouwen aan de piloten van het vliegtuig?
Veel van zijn films, althans vele passages ervan zijn voor een seksuele uitleg vatbaar. (Bijvoorbeeld het docken van het ruimteschip aan het ruimtestation in 2001, als de bevruchting van de eicel door de zaadcel.
Geliefd en gehaat door zijn omgeving, mede door zijn extreme perfectionisme. Hij kon een scène keer over keer overdoen tot hij uiteindelijk 100% tevreden was. Maar ook om zijn onverzetbare houding om het beste resultaat te krijgen.
Door de combinatie van een kluizenaarsbestaan en het metier van filmregisseur is hij te zien als een controversieel persoon. Zijn onderwerpkeuzen, zijn afstandelijke wijze van filmen, zijn benadering en behandeling van het onderwerp, en zijn dubbele status bij de critici onderstrepen deze controverse rond zijn persoon.

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

Stanley Kubrick

the kuBurcht experience

Het afstudeerproject van Johan van de Ven d.d. 7 juli 2000 aan de Academie voor Architectuur en Stedenbouw in Tilburg

naar hoofdmenuéén niveau terug


d e v e n  a r c h i t e c t u u r s t u d i o ©