Het project
krijgt met de introductie van Stanley Kubrick als 'kasteelheer' zijn belangrijkste drager
toegevoegd. Stanley wordt de spil.
Daarom wil ik graag een algemene toelichting geven op de
persoon Stanley en zijn werk.
Legendarische filmregisseur
Filmregisseur Stanley Kubrick is 7 maart 1999 van ons
heengegaan. Hij heeft op 70 jarige leeftijd het bijltje
erbij neergelegd, net voor de voltooiing van zijn laatste
film Eyes Wide Shut, die hij voor 99% heeft kunnen
afmaken. Hij laat een lijst indrukwekkende meesterwerken
na, die stuk voor stuk geniaal te noemen zijn.
Day of the
Fight (documentaire debuut)
Flying Padre
The Seafarers
Fear and Desire (zijn eigenlijke debuut)
Killers Kiss
The Killing
Paths of Glory
Spartacus (zijn eerste mega-productie; 12 miljoen dollar)
Lolita
Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying and
love the bomb
2001: A Space Odyssey
A Clockwork Orange
Barry Lyndon
The Shining
Full Metal Jacket
Eyes Wide Shut
Maar zijn
ideaalfilm, die al jaren in zijn hoofd speelde, A.I.
(kort voor Artificial Intelligence), heeft hij niet meer
kunnen maken.
Bekende onbekende
Het eerste dat me opvalt bij het onderzoekje naar de
persoon Stanley Kubrick is de waas rond zijn privé
situatie. De artikelen in de pers die na zijn plotselinge
dood verschenen, hebben allen een zelfde strekking. Er is
weinig van de man bekend. Hij gaf nooit interviews en
woonde geïsoleerd met zijn gezin in een woning in St.
Albans, Hertfordshire nabij Londen. De columnisten weten
wel de nodige feiten te produceren over zijn
regisseurstatus en zijn films, maar zijn leven blijft
sterk onderbelicht omdat er domweg weinig over in de
openbaarheid is gekomen. Hij gaf zelden of nooit
interviews, dus het weinige dat dan al over hem bekend is
is altijd uit derde hand verkregen. Wel kan uit de
bestudering van zijn films de nodige informatie over de
man zelf verkregen worden. Vooral door zijn eigenzinnige
manier van werken en het opeisen van de absolute
controle, vanaf het allereerste initiërende moment tot
en met de reclamecampagne en distributie van de voltooide
film, is op deze manier een aardig beeld te krijgen. Want
zijn films spreken boekdelen. Ze zijn vrijwel zonder
uitzondering uniek voor de tijd waarin ze gemaakt zijn.
Met de steeds terugkerende pessimistische kijk op de
wereld, de afstandelijke personage(s)-behandeling en
montagewijze, en de sublieme wijze van uitdieping van de
thema's. Maar ook de keuze van de thema's zelf.
Controversieel, avant la lettre, schokkend, provocerend,
en meestal de tijdsgeest ver vooruit.
Critici
Zijn films kregen, mede door zijn insteek van balanceren
op de rand van fatsoen, toelaatbaar en vakmanschap, meer
dan normale aandacht van de filmcritici. Je kunt
eigenlijk beter zeggen dat Stanley Kubrick's films zijn
kapotgerecenceerd en -bekritiseerd. Er zijn twee
duidelijke kampen ontstaan. De aanhangers van de grote
meester prijzen zijn sublieme werk, zijn werkwijze, zijn
aanpak de hemel in. En de fervente tegenstanders die hem
niet zien als een goede regisseur maar als een
perfectionistische techneut die een afstandelijk product
maakt dat niet op diepgang kan stoelen (gechargeerd). Wie
er nu eigenlijk 'gelijk' heeft is niet belangrijk. Het
feit dat hij erin slaagt films te maken die een
dergelijke extreme reactie oproepen, tekent de persoon
van Stanley Kubrick. De controversiële persoon en de
verdeelde wereld rond zijn persoon en werk scheppen een
intrigerend uitgangspunt.
Wie is Stanley
Kubrick?
Als je artikelen over hem leest en zijn films, komt als
eerste het begrip 'controlefreak' bovendrijven. Hij was
iemand die geen bemoeienis duldde en altijd zelf de
touwtjes stevig in handen wilde houden. Een geobsedeerde
behoefte aan controle. Als hij het gevoel had een deel
van zijn macht te moeten prijsgeven, werd menig
filmproject dan ook om deze reden vroegtijdig afgeblazen.
Over zijn film Spartacus (1960) was hij dan ook
allerminst tevreden. Hier heeft hij weliswaar zijn
technische manier van filmen kunnen inbrengen, maar er
was voor hem geen sprake van totale controle over de
film. Door die controleobsessie was hij geen makkelijk
persoon om mee samen te werken. Zijn ultieme drang naar
perfectionisme maakte het nog extra moeilijk. De
'perfectionist' Kubrick dreef zijn acteurs vaak tot
wanhoop door zijn eindeloze aantal takes, (soms meer dan
100 voor één shot) in zijn jacht naar dat ene perfecte
filmshot. Maar op privé-gebied was hij een kluizenaar.
Hij verliet zijn woning in Engeland nauwelijks en liet
niets over zijn privé-leven in de openbaarheid komen.
Dit staat in schil contrast met zijn vak als
filmregisseur waarin hij juist met veel mensen moet
kunnen omgaan. Hij moet ze kunnen motiveren, en de
instructies kunnen geven hoe hij de scène uitgevoerd wil
zien.
Was Kubrick een sublieme filmregisseur of een extreem
perfectionistische ambachtsman? Ik houd het bij het
eerste. Maar in de wereld van de filmcritici wist hij
twee kampen te vormen, die lijnrecht tegenover elkaar
staan. De bewonderaars die hem als de meest talentvolle
filmmaker ooit betitelen. Daar tegenover staan de
sceptici die hem als gevoelloze techneut afschilderen, en
hem het verwijt maken door zijn afstandelijke manier van
filmen de toeschouwer niet de gelegenheid biedt zich met
de hoofdpersoon te kunnen identificeren en sympathie voor
hem op te kunnen bouwen.
Maar zonder twijfel was hij een man met een visie, met
een visionaire blik. Zijn films getuigen daarvan, 'Dr.
Strangelove or how I learned to stop worrying and love
the bomb' (1964) is een ultieme zwarte komedie over de
atoombewapening, in een tijd (de koude oorlog) dat de
draak steken met een gevoelig onderwerp als dit ongehoord
was. '2001: A space odyssey' (1968) een psychedelische
film over computers en 'new age' toen deze woorden nog
nauwelijks bestonden. 'A clockwork orange' (1971) is een
blauwdruk voor wat later 'zinloos geweld' gedoopt zal
worden. In 'Barry Lindon' (1975) werd geëxperimenteerd
met natuurlijk licht in het meest kunstmatige genre dat
de filmwereld kent, de kostuumfilm. Heden ten dage is het
gebruik van natuurlijk licht in de filmwereld een
geaccepteerd fenomeen. In zijn films weet hij zijn
pessimistische kijk op de wereld telkenmale bijna
dwingend vast te leggen. Wellicht is 'Dr. Strangelove'
daar wel het meest zwartgallige voorbeeld van.
Controversieel
Stanley nam onder geen beding plaats in een vliegtuig.
Heeft dit te maken met de hunker naar totale controle?
Kon hij, om het maar drastisch voor te stellen, de
veiligheid van zijn leven niet toevertrouwen aan de
piloten van het vliegtuig?
Veel van zijn films, althans vele passages ervan zijn
voor een seksuele uitleg vatbaar. (Bijvoorbeeld het
docken van het ruimteschip aan het ruimtestation in 2001,
als de bevruchting van de eicel door de zaadcel.
Geliefd en gehaat door zijn omgeving, mede door zijn
extreme perfectionisme. Hij kon een scène keer over keer
overdoen tot hij uiteindelijk 100% tevreden was. Maar ook
om zijn onverzetbare houding om het beste resultaat te
krijgen.
Door de combinatie van een kluizenaarsbestaan en het
metier van filmregisseur is hij te zien als een
controversieel persoon. Zijn onderwerpkeuzen, zijn
afstandelijke wijze van filmen, zijn benadering en
behandeling van het onderwerp, en zijn dubbele status bij
de critici onderstrepen deze controverse rond zijn
persoon.
|














|