- O N D E R Z O E K -

Voor de initiatie van mijn afstudeerproject ben ik vertrokken vanuit een persoonlijke fascinatie voor middeleeuwse burchten. De basis was een vertaling te maken van waar de middeleeuwse burcht toen voor stond, naar de moderne tijd van nu. Ik heb daarvoor de rol en geschiedenis van de burcht onderzocht. Uit de vele verschijningsvormen en ontwikkelingsstadia sprak mij de Middeleeuwse Hollandse waterburcht het meeste aan. Met als gave voorbeeld het Muiderslot. De volgende stap in het project is de introductie van de 'kasteelheer', in de vorm van de in maart 1999 overleden filmregisseur Stanley Kubrick. Deze kleurrijke figuur wordt de spil van het project. Vanuit de basis van de burchtgedachte, wordt zijn gedachtewereld, en de wereld die wordt opgeroepen in zijn films, vertaald naar een gebouw; naar een beleving. Zijn karaktereigenschappen als controversieel, avant la lettre, visionair, pessimist, onverzetbaar en perfectionistisch worden ingezet. Ik filter uit de basisgedachte van de middeleeuwse burcht een aantal 'iconen' (representatieve kenmerken) als binnenplaats, feestzaal/rechtzaal, kerker, kerk, ed. Bij deze iconen zoek ik passende referentiebeelden, uit 5 van Stanley's films, te weten Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying and love the bomb (1964), 2001: A Space Odyssey (1968), A Clockwork Orange (1971), The Shining (1980), Full Metal Jacket (1987). Vanuit deze koppeling ontstaat het ontwerp. Wat een lang proces van vorming was wil ik nu slechts even aanstippen. De iconen van de middeleeuwse burcht worden al associërend samengebracht met sprekende beelden uit de films van Stanley Kubrick.

- O N T W E R P -

De volgende ontwerpstap is het maken van een collage, gevolgd door de eerste globale ontwerpschetsen. De aanpak verschuift van associaties naar een ontwerp dat van binnenuit wordt uitvormgegeven, met een filmische benadering. Langzaam gaat het project dan vorm krijgen. Het gebouw wordt een ervaringenmachine. Hier kan de bezoeker Stanley en zijn films niet alleen zien, maar ook beleven. De filmfan komt niet gewoon naar een filmpje kijken, maar de meester zelf ervaren. Hij gaat een rol spelen in de ervaring van de scènes die hij tijdens zijn wandeling ondergaat. De meeste ruimten zijn gekoppeld aan thema's en beelden uit één van de films. Het is voor hem een feest van herkenning zoals melkbar, maan-dockingstation, warroom, labyrint, ed. Maar er wordt ook een beroep gedaan op zijn inbeeldingsvermogen. Een beleving op een filmische manier. Tijdens het dwalen door het gebouw herkent de bezoeker veel van Kubrick. Van zijn manier van filmen, zijn thema's, en zijn gevoel voor dramatiek.

In het ontwerpproces wordt nu de keuze van een passende locatie belangrijk. Een burcht wordt meestal op een strategische plaats gebouwd. Op een kruising van handelsroutes of juist op een goed verdedigbare plek. Een goede keuze was in de middeleeuwen van levensbelang. Stanley's burcht dient eveneens op een goed doordachte plaats te komen. En de overweging is hier eigenlijk niet anders dan in de Middeleeuwen. De handelsroute wordt nu vervangen door de mensenmassa, de metropool met potentiële bezoekers. De keuze van Manhattan, New York City is dan ook niet zo vreemd. Mede met de wetenschap in gedachte dat in deze stad de jonge Stanley woonde, en er het vak van filmregisseur heeft geleerd.

Echter tussen de wolkenkrabbers is geen plaats voor een burcht. Deze zuilen van moderne anonimiteit en gehaastheid gaan aan de stad zelf voorbij. Ze zijn slechts het decor van de skyline. In wijken met een bescheidener bouwhoogte en gebouw type als Soho en Greenwich Village, is meer tijd voor het leven en de stad zelf. De burcht kan er bestaan en er zich onderscheiden. De open plek in de wijk Soho op de hoek van Broadway en Princestreet is prima geschikt, en kan het bouwvolume van de kuburcht prachtig etaleren. En er is goed gezelschap in de vorm van enkele musea zoals Guggenheim Soho Museum, New Museum of Contemporary Art, Museum of African Art.

- W E R K I N G -

Het gebouw heeft vorm gekregen. Zowel het exterieur als de belevingsroute en het interieur. De kuburcht toont zich een introvert gebouw. De beleving is van binnenuit. De schakeling van ruimten binnen de gesloten schil nodigt uit tot dwalen. Het gebouw is onderverdeeld in 10 niveaus. De afmetingen bedragen ca. 40 meter lang, 30 meter breed en 40 meter hoog. De gevels tonen zich gesloten. Afgesloten van de buitenwereld. De doorsneden laten iets zien van de compositie van ruimten, lagen en verborgen plekken. In doorsnede A valt als eerste de gesculptureerde vorm op in het midden, de prominente parkeertoren en de zuilenzaal onder in het gebouw.
Doorsnede B toont de centrale sculptuur nog nadrukkelijker, maar geeft de functie niet prijs. Er is ook een grote verbinding met de gevel te zien. Een lichthapper voor de centrale ruimte. Na het spektakel van de eerste twee, trekken in doorsnede C naast de al bekende elementen ook wat kleinere elementen de aandacht. Als eerste de buis door de centrale ruimte. En de groene zone op het dak en de ronde vormen rechts in het midden. In doorsnede D overheerst de autotoren met autolift en kolossale vide. Verder is in het midden een grote hoge ruimte te zien, die enigszins buiten het gebouw geschoven is. Doorsnede E geeft het geheim van de ingang van het gebouw prijs. De hellingbaan is goed zichtbaar. Verder is een ruimte met een enorm beeld en een loopbrug te zien. Deze gevels en doorsneden geven een idee van de gebouwopbouw en de niveaus. Over de ruimten zelf valt zo nog weinig te begrijpen. Daarvoor is een rondleiding nodig.

De kuBurcht is met recht een ervaringenmachine te noemen. Een rondgang door het gebouw is voor de geïnteresseerde een ware beleving. Overal is de adem van Stanley Kubrick te voelen, of spelen zijn films de hoofdrol van herkenning en verwondering. De wandeling door het gebouw beleef je als een filmische ervaring. De spanning wordt opgebouwd, maar nog niet meteen ontladen. Weer verder opgebouwd en de confrontatie uitgesteld. Wanneer gebeurt het? Met kleine verwijzingen word je verder nieuwsgierig gemaakt. Je vermoedt de aanwezigheid van meer dan wordt getoond, maar je kunt hiervoor nergens een bevestiging vinden. Ook omdat je gezichtsveld beperkt gehouden wordt. Nergens krijg je werkelijk een goed overzicht geboden. Als in de filmwereld wordt suspence geboden. Een filmische ervaring die spanning opbouwt in de traditie van Stanley Kubrick. De spanning wordt verder opgevoerd. Wat gaat er verder gebeuren. Hoe vijandig toont zich de omgeving? De onzekerheid slaat toe en de spanning is te snijden. Eindelijk komt de ontlading. Explosief en overweldigend. Confronterend en emoties opwekkend.

De kuburcht ervaring is een unieke beleving. De labyrintische opbouw van het gebouw nodigt uit tot dwalen. De ruimten volgen elkaar op. Dwalen door onbekend terrein, of toch bekend? Je weet het niet zeker. Soms is er herkenning. Je komt als voorbode en initiatieritueel door de zuilenhal en in het letterlijke labyrint op het dak. De sfeer wordt er gezet, en is tekenend voor het vervolg van de route. De sfeer is steeds afstandelijk. Alsof je bent binnengedrongen in het eigen domein van Stanley Kubrick, waar je niet welkom bent. Je wordt getolereerd. Stanley is niet gesteld op ongewenste bezoekers, en jij lijkt tot die categorie te behoren... Als in The Shining wordt niet het gebouw jouw 'speeltuin', maar jij wordt de speelbal van het gebouw. Het opeenvolgende systeem van ruimten en trappen biedt steeds wisselende ervaringen. Nergens heb je overzicht, en steeds vermoed je de aanwezigheid van méér. Maar nergens komt een bevestiging. Er wordt een beroep op het inbeeldingsvermogen van de bezoeker gedaan. Hij wordt in spanning gelaten, spanning wordt opgebouwd en ontlading ervan uitgesteld. Directe herkenning maar ook suggestieve verwijzingen zorgen voor spektakel enerzijds en onzekerheid anderzijds.

Met een bezoek aan de kuBurcht word je een ervaring rijker. Als bewonderaar van de meester Stanley Kubrick is dit de ultieme ervaring. Het ultieme ondergaan van de meester en zijn wereld. In een domein, gebouwd vanuit zijn gedachtegoed. In zijn domein. In Stanley's burcht. Het ondergaan van de ervaring van de kuburcht, the kuBurcht experience.